“Chcę pić, ale tak normalnie” – Przychodzi do mnie człowiek i mówi, że „chce pić, ale tak normalnie”. Bardzo często ludzie używają takiego określenia. Dodają, że chcą się zachowywać jak pozostali – pójść na imprezę, wypić dwa piwa, poczuć się dobrze i wrócić do domu. Taka osoba nie chce
– Przychodzi do mnie człowiek i mówi, że „chce pić, ale tak normalnie”. Bardzo często ludzie używają takiego określenia. Dodają, że chcą się zachowywać jak pozostali – pójść na imprezę, wypić dwa piwa, poczuć się dobrze i wrócić do domu. Taka osoba nie chce abstynencji, ale chce kontrolować to, co robi, gdy pije. To dla niej jest program ograniczania picia – o szerzej nieznanym rozwiązaniu w leczeniu uzależnienia od alkoholu opowiada w rozmowie z Interią Barbara Wojewódzka, specjalista psychoterapii uzależnień.
Zdjęcie
(zdjęcie ilustracyjne) / Piotr Jędzura / Reporter
Łukasz Szpyrka, Interia: Długo mówiło się, że jedynym sposobem na rozwiązanie problemu alkoholowego jest abstynencja. Pani zna inne rozwiązania. Czym są programy ograniczania picia i redukcji szkód?
Barbara Wojewódzka, specjalistka psychoterapii uzależnień, założycielka Pracowni Terapeutycznej Jednia w Gnieźnie: – Mogę mówić jedynie o swoim doświadczeniu i praktyce. Swego czasu, przez 10 lat, pracowałam w Krakowie. W ośrodku nie było jeszcze programu ograniczania picia, ale było coś podobnego – program redukcji szkód, choć jeszcze wtedy tak się nie nazywał. Był skierowany do osób, które wielokrotnie próbowały utrzymać abstynencję, ale im się nie udało. Dla tych, którzy mieli problem z lokalnym otoczeniem, bo po powrocie do domu znów pili z kolegami z podwórka. Te osoby znajdowały się w programie, który dziś nazywa się “redukcją szkód”. Mieliśmy takie przeświadczenie, że dla takich ludzi jest ratunek – nie przez abstynencję, ale przez ograniczenie możliwych szkód po spożyciu alkoholu. Mieliśmy wówczas informację zwrotną, że nasze działanie jest skuteczne.
Teraz, od kilku lat, w różnych miejscach w Polsce, wprowadza się programy redukcji szkód i ograniczania picia. Środowisko terapeutyczne bardzo ostrożnie do tego podchodzi. Nadal dominuje abstynencja, bo większość pracowników była szkolona w czasach, gdy celem i warunkiem terapii była abstynencja. Tacy terapeuci przyzwyczaili się, że osobie uzależnionej można zaoferować tylko takie rozwiązanie. Zresztą, proszę spojrzeć, jeszcze niedawno używało się na dużą skalę słowa “alkoholik”, ale przecież nie ma takiego medycznego określenia. Można powiedzieć “osoba uzależniona od alkoholu” – przecież zupełnie inaczej to brzmi, dużo lepiej. Część osób tego nie chce, tak jak i nie chce przychodzić na grupy terapeutyczne, na mityngi, całkowicie zrezygnować z alkoholu. To dla nich trudne, bo grupy wymagają mówienia o sobie, o bardzo osobistych sprawach. I takiemu podejściu wychodzi naprzeciw program ograniczania picia.
Który jest oferowany tylko w 24 ośrodkach w Polsce. To mało.
– Jeśli statystycznie przypadałoby na województwo 1,5 ośrodka, który oferuje ten program, to nie byłoby źle. Większość moich pacjentów nie myśli w ogóle o abstynencji. Jeśli mówią, że zgadzają się na abstynencję, to tylko dlatego, że jest to “poprawne politycznie”. Niektórym jest to potrzebne m.in. do otrzymania zaświadczenia dla pracownika socjalnego, kuratora sądowego, komisji ds. rozwiązywania problemów alkoholowych, jest warunkiem np. przy zawieszonej karze pozbawienia wolności. Są też inne powody, które takiemu pacjentowi po prostu się opłacają.
Na czym polega więc program ograniczania picia?
– Najpierw zgłaszamy się do poradni, w której jest POP (program ograniczania picia – przyp. red.). Umawiamy się na wizytę, rozmawiamy z terapeutą. Do POP kwalifikowani są ci, którzy nie mają tak bardzo głębokiego uzależnienia. W tej chwili uważnie się to diagnozuje szczegółowymi pytaniami. Głównie są to ludzie młodsi, którzy jeszcze nie weszli na “wyższy poziom zaawansowania” picia. Przede wszystkim jednak muszą to być ludzie, których celem jest ograniczenie i kontrolowanie picia. Wielu ma natomiast przeciwwskazania zdrowotne. Zakwalifikowany na każde zajęcia musi przychodzić trzeźwy. Program ograniczania picia nie oznacza, że na zajęcia z terapeutą można przyjść np. po dwóch piwach. Terapia zazwyczaj trwa kilka tygodni, najczęściej 8-12. Spotkania mają różny charakter, grupowe i/lub indywidualne. Pacjent dostaje też dużo zaleceń do domu, by ograniczyć spożywanie alkoholu.
Zdjęcie
Barbara Wojewódzka (archiwum prywatne) /
Jakich?
– Taka osoba nie powinna na przykład pić w miejscach, w których wcześniej piła nadmiernie. Inne zalecenie to unikanie znajomych, którzy nadużywają alkoholu. Sugeruje się też, by nie nosić ze sobą zbyt dużo pieniędzy. Zaleca się, by pacjent ustalał sobie limit drinków do wypicia, pił alkohole niskoprocentowe. Wszystkie limity ustalane są indywidualnie w trakcie terapii. To bardzo trudna technika, bo taka osoba będzie w sumie cały czas koncentrować się na alkoholu. Musi pamiętać, że jest cel, by się nie upić, by kontrolować spożycie, by nie przekroczyć bezpiecznych limitów.
Jakie to limity?
– To standardowe limity stworzone przez WHO. Są inne dla kobiet i mężczyzn. Mężczyzna, który pije okazjonalnie, nie powinien jednorazowo wypić więcej niż 3 półlitrowe butelki piwa lub 200 ml wódki. Tak naprawdę to nie jest dużo. Proszę zwrócić uwagę, że w trakcie oglądania meczu często mężczyzna wypija tego piwa więcej. Gdy pije kilka razy w tygodniu, limity już są inne. Nie da się jednak stworzyć archetypowego uczestnika programu. Bo np. można wypić dwa piwa dziennie, ale taki człowiek nie powinien pić od rana. Pomiędzy każdą ilością wypitego alkoholu, powinien wypić napój bezalkoholowy, zrobić dwa dni przerwy w piciu (najlepiej jeden po drugim). Technik i zaleceń jest bardzo dużo. Często się udaje. Kiedy takim ludziom proponuje się abstynencję, to nie wykazują zainteresowania. Taki człowiek może potem zmienić swój cel i ostatecznie zmierzyć się z abstynencją.
Co powinno być finałem takiej terapii?
– Ograniczenie picia do takiego stopnia, by alkohol nie zakłócał sposobu życia. Pod każdym względem – zdrowia, relacji prywatnych, relacji zawodowych. Żeby pacjent pił w sposób, który mu nie szkodzi.
Nie zawsze jednak udaje się nauczyć tego w trzy miesiące.
– Ten program na początku jest intensywny, ale potem taki pacjent ma indywidualny kontakt z terapeutą. Później ćwiczy swoje możliwości i wciąż się uczy. Są to często zajęcia z komunikacji, asertywności. Bardzo ważne są też sesje rodzinne, by rodzina przynajmniej w 1-2 spotkaniach wzięła udział. W każdym programie jest to ważne, by bliscy wiedzieli, o co chodzi. Nie jest to łatwe, ale bardzo ważne. Czasem jest tak, że rodzina dopiero wtedy dostaje pierwsze rzeczowe odpowiedzi. Ma okazję zadawać pytania.
Bardzo konkretny przykład: Idę na wesele. Widzę na stołach mnóstwo butelek wódki. Jak będę się zachowywał po ukończeniu terapii?
– Odpowiedź nie jest zerojedynkowa. Osoby będące w terapii często najpierw dokładnie rozważają, czy w ogóle na takie wydarzenie pójdą. Dlatego że jest to sytuacja wysokiego ryzyka. POP zakłada, że dana osoba będzie omijała miejsca, w których jest narażona na picie większej ilości alkoholu. Czasami jest tak, że ci ludzie sami rezygnują z takiego wesela, jeśli to jest możliwe. Będą brały pod uwagę różne warianty, a decyzję podejmą sami. Jeśli ktoś rozpoczyna terapię, która trwa maksymalnie trzy miesiące, a później decyduje się na taką imprezę, musi liczyć się z tym, że będzie mu bardzo trudno. Może być tak, że nie da rady cały czas skupiać się na kontrolowaniu ilości i częstotliwości podnoszenia kieliszków. Jeśli jeszcze usiądzie obok takich, którzy namawiają, może się wszystko skończyć klapą. Zwyczajnie może to być wielka porażka.
Czyli przesadzi i zacznie pić do końca?
– Może tak to wyglądać. Zdjęcie
(zdjęcie ilustracyjne) / Wojciech Stróżyk / Reporter
Czym różni się program ograniczania picia od programu redukcji szkód?
– Redukcja szkód to propozycja dla tych, którzy wielokrotnie byli w terapii i wciąż mają problem z utrzymaniem abstynencji. Wciąż dają się namówić, ale mimo wszystko dążą do zmiany. Redukuje się szkody, że krócej pije, mniej intensywnie. Grupy często mają charakter grup wsparcia. Wszystkie starania mają zadbać o stronę socjalną, zdrowotną.
Ograniczanie picia samo w sobie redukuje szkody. Pokazują to badania. Na poziomie formalnym uczestnicy programu POP inaczej funkcjonują niż ci, którzy są w programie redukcji szkód. Zazwyczaj to młodzi ludzie, dobrze funkcjonujący w społeczeństwie, mający wsparcie, aktywni zawodowo. Można więc powiedzieć, że ci na redukcji szkód są “bardzo zaawansowani”, a ci z POP są “mniej zaawansowani”.
Gdy opowiada pani znajomym o POP, zajawiają się tym pomysłem?
– Często wywołuje to duże kontrowersje. Pytają: “No jak? Będzie chodził na terapię i pił alkohol?”. “No tak, właśnie tego ma się nauczyć” – odpowiadam. Jest część osób, które jeszcze nie są uzależnione od alkoholu.
