Odkrycia dokonała kustosz Biblioteki Narodowej Michalina Byra. — W ramach naszej pracy wykonujemy tzw. kwerendy, czyli wyszukujemy informacje, o które proszą nas naukowcy, dziennikarze, czytelnicy. Pani Barbara Wachowicz, pisarka, przygotowywała książkę «Matki wielkich Polaków» i pomagałam jej w szukaniu informacji o matce Sienkiewicza, informacji szukałam w Bibliotece Uniwersyteckiej — powiedziała Michalina Byra.
Na informację o powieści natrafiła najpierw w «Kurjerze Warszawskim» z 7(19) sierpnia 1865 r.: w rubryce Wiadomości Literackie, gdzie podano: «»Bazar« Ner 7, wyszedł z druku i zawiera: »Jedynaczka«, powieść przez S. Sienkiewicz (dalszy ciąg)».
Badaczka postanowiła sprawdzić w «Bazarze» w jaki sposób podpisywane były odcinki powieści. — Sprawdzałam w poszczególnych numerach, jakie są podpisy i była tam: Sienkiewiczowa, w niektórych odcinkach przez panią S. S., aż doszłam do jednego odcinka, w którym był podpis S. z C. Sienkiewiczowa, czyli Stefania z Cieciszowskich Sienkiewiczowa, to już nie mogło być mowy, żeby to była inna osoba — tłumaczyła Byra.
«Rewelacja! »
W ocenie prezesa Towarzystwa im. H. Sienkiewicza prof. Lecha Ludorowskiego «Jedynaczka» jest w pewnym sensie rewelacją. — Niezwykła zwartość kompozycyjna, znakomity język, doskonałe panowanie nad frazą — powiedział Ludorowski.
— Gdybyśmy porównywali debiuty to ja sądzę, że «Jedynaczka» bije na głowę to, co napisała, w swoim debiucie Eliza Orzeszkowa, czyli «Obrazek z lat głodowych», który opublikowała rok po Sienkiewiczowej — podkreślił.
«Jedynaczka» jest to opowiadanie o losach rozpieszczonej dziewczynki, wychowywanej przez zakochanych w niej dziadków. — Kochają oni swoją wnuczkę, pieszczą i psują tym wychowaniem, efektem tego jest niestety życie według standardu: wszystko mi wolno, ja mam prawo do życia takiego, jakie sobie wymarzyłam, wszyscy powinni mi ulegać, treścią mojego życia jest zabawa, szukanie nowych przyjemności — opisywał prezes Towarzystwa im. H. Sienkiewicza.
«Nawiązuje do Monteskiusza czy Balzaca»
Według niego «Jedynaczka» to powieść bardzo dobrze skomponowana. — Jest konstrukcją zwartą, bardzo interesująco ujętą, w tak zwaną konstrukcję ramową, zaczyna się i kończy taką samą sytuacją — wyjaśniał Ludorowski.
Wspomniał też, że «Jedynaczka» nawiązuje do «bardzo ważnej tradycji, która się pojawiła w literaturze europejskiej na początku XVIII w., np. u Monteskiusza czy Balzaca, a potem była kontynuowana w różnych literaturach narodowych, a mianowicie powieści w listach».
Sienkiewiczolog planuje wydanie w jednym tomie «Jedynaczki» oraz dwóch wcześniejszych nowel Stefanii Sienkiewiczowej zatytułowanych: «Maszerdon. Obrazek na tle ludowym» i «Nietoperz. Gawęda z podań ludowych».
— Prace są zaawansowane, materiał został złożony i zadiustowany, także mam nadzieję, że nastąpi to niedługo — powiedział.
«Syn mógł nie być świadomy jej talentu»
Prof. Ludorowski przypuszcza, że Sienkiewicz wiedział o działalności literackiej swojej matki, jednak nie miał jeszcze świadomości, że są to tak dojrzałe dzieła. Poza tym — dodał — były to utwory stworzone «dla chleba», ponieważ Sienkiewiczom było ciężko, a matka chwytała się każdego zajęcia, żeby dorobić.
«Bazar» to popularny tygodnik dla kobiet poświęcony modzie i kulturze europejskiej. Część modowa była przedrukiem z wydania zagranicznego, natomiast dział kulturalny składał się zarówno z tłumaczeń — np. powieści Dickensa — jak i z oryginalnych materiałów krajowych.
«Jedynaczka» dostępna jest w formie elektronicznej w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.
PAP
