Diagram prezentujący udział poszczególnych państw w różnych europejskich organizacjach i procesach integracyjnych • Źródło https://en.wikipedia.org/wiki/International_organisations_in_Europe Fundacja Schumana 22 stycznia 2017 C zy w dzisiejszej Europie państwo może się czuć w pełni niezależne? Co oznacza suwerenność w XXI wieku? Co to jest państwo i czym jest suwerenność?
Najprostsza definicja mówi, że państwo składa się z terytorium, ludności oraz władzy. Obecnie w Europie jest 46 państw. Z aktywności różnych ruchów separatystycznych można wnosić, że liczba ta może się jeszcze zwiększyć. Najmłodszym europejskim państwem jest Kosowo, które ogłosiło niepodległość od Serbii w 2008 roku, ale nie wszyscy ją uznają (Kosowa nie uznały także niektóre kraje UE). Suwerenność to nadrzędność samego państwa jako takiego, ludu/narodu lub innego podmiotu sprawującego władzę nad prawem wewnętrznym, nad innymi podmiotami wewnątrz państwa, możliwość podejmowania decyzji, od których nie ma już odwołania ( suwerenność wewnętrzna ) oraz możliwość prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej, niezależność od innych państw ( suwerenność zewnętrzna ). Według Karty Narodów Zjednoczonych (dokumentu założycielskiego ONZ) członkowie tej organizacji, a więc państwa, są suwerennie równe. Niegdyś zakładano, że suwerenność jest nieograniczona i niezbywalna.
Finlandyzacja to nieformalne ograniczanie lub ograniczenie przez mocarstwo suwerenności innego państwa. To termin dobrze znany w epoce komunizmu, odwołujący się do stosunków między ZSRR i Finlandią po 1944 roku. Finlandia była niepodległym państwem, jednak nie była w pełni niezależna w prowadzeniu polityki zagranicznej. Np. podobnie jak kraje socjalistyczne nie skorzystała z udziału w amerykańskim planie Marshalla, który pomógł Europie Zachodniej podnieść się zniszczeń po II wojnie światowej. Finlandia do tej pory nie jest też członkiem NATO.
Suwerenność w Unii Europejskiej
Najpierw pewien cytat: Artykuł 1(…) Niniejszym Traktatem WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY ustanawiają między sobą UNIĘ EUROPEJSKĄ, zwaną dalej „Unią”, której Państwa Członkowskie przyznają kompetencje do osiągnięcia ich wspólnych celów (…)
Art. 4 ust 3 (…) Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii.
Państwa Członkowskie ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii.
To fragmenty Traktatu o Unii Europejskiej w aktualnym brzmieniu. Z kolei Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) precyzuje, że niektóre dziedziny leżą już wyłącznie w gestii UE (są to np. unia celna, reguły konkurencji na rynku wewnętrznym, polityka pieniężna państw strefy euro, wspólna polityka handlowa, ochrona gatunków morskich w ramach wspólnej polityki rybołówstwa). TFUE precyzuje również, że w niektórych dziedzinach regulacje może wydawać zarówno Unia, jak i państwa członkowskie (chodzi o takie obszary jak rolnictwo, ochrona konsumentów, energia, transport czy przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości). Jeśli państwa członkowskie uważają, że instytucje działają niezgodnie z prawem UE, mogą wnieść przeciw nim skargę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
W UE obowiązują też tzw. zasady prawa, w tym zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego ustanowiona przez Trybunał Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w słynnym orzeczeniu w sprawie Costa przeciwko Enel z 15 lipca 1964 roku. Sędziowie stwierdzili, że prawo wspólnotowe jest nadrzędne w stosunku do prawa krajowego państw członkowskich. Tak więc, jeśli jakiś krajowy przepis jest z nim sprzeczny, to władze zobowiązane są stosować regulacje wspólnotowe. Dzięki temu wspólne prawo UE wszędzie tak samo chroni obywateli. Zasada ta dotyczy nie tylko traktatów, ale także innych aktów prawnych wydawanych przez unijne instytucje. Podlegają jej wszystkie krajowe akty prawne, także konstytucje państw członkowskich. Take back control – jednym z haseł zwolenników Brexitu przed referendum 23 czerwca 2016 roku było odzyskanie przez Zjednoczone Królestwo i Brytyjczyków kontroli na tym, co się dzieje w kraju – kontroli nad pieniędzmi, gospodarką, granicami, bezpieczeństwem, podatkami. W ich opinii następujące po sobie unijne traktaty okradają Zjednoczone Królestwo z kolejnych porcji suwerenności. Zwolennicy pozostania w Unii argumentowali, że Zjednoczone Królestwo dobrowolnie przyłączyło się do procesu integracji europejskiej, że poza UE kraj i tak będzie narażony na rozmaite wpływy, że Brytyjczycy oraz inni Europejczycy i tak muszą sobie radzić z podobnymi wyzwaniami czy że członkostwo w Unii działa na korzyść Zjednoczonego Królestwa.
Joanna Różycka-Thiriet Zapraszamy na seminarium europejskie, które odbędzie się w Ambasadzie Luksemburga (ul. Słoneczna 15 w Warszawie) 25 stycznia, w godz. 17.00-18.30. Naszymi gośćmi będą zastępca ambasadora Luksemburga w Polsce Claude Trierweiler, prof. Tomasz Grosse z Instytutu Europeistyki UW oraz dr Paweł Olszewski z Instytutu Studiów Politycznych PAN. Spotkanie odbędzie się w języku angielskim. Osoby zainteresowane udziałem prosimy o zgłoszenia do 23 stycznia na adres j.rozycka@schuman.pl.
