Polskie firmy stoją przed historyczną szansą zagranicznej ekspansji gospodarczej w związku z prywatyzacją państwowego majątku na Ukrainie. W marcu 2018 r., przy wsparciu MFW, weszła w życie reforma, która wprowadza przejrzyste – na poziomie
Sytuacja gospodarcza na Ukrainie poprawia się po kryzysie spowodowanym aneksją Krymu przez Rosję i zajęciem Donbasu przez separatystów. Po dwóch latach recesji ukraińska gospodarka w 2016 r. wróciła na ścieżkę wzrostu. W 2018 r. PKB Ukrainy ma urosnąć o 3,2 proc. Eksperci agencji Moody’s oczekują, że w ciągu 12-18 miesięcy wiarygodność kredytowa ukraińskich instytucji finansowych poprawi się dzięki reformom i kolejnym transzom pomocy z MFW.
Każdy, kto zna politykę i gospodarkę Ukrainy, wie, że jednym z największych ryzyk dla potencjalnych inwestorów jest stagnacja reform, które z trudem osiągają dojrzały etap. Nadchodzący rok będzie pod tym względem przełomowy. Podwójne – parlamentarne na wiosnę i prezydenckie na jesieni – wybory przesądzą o tym, czy Ukraina utrzyma trudny kurs na zmiany, czy też – jak miało to miejsce w przeszłości – zatrzyma się w pół drogi.
Czynnikiem obniżającym ryzyko inwestycyjne na Ukrainie jest jej uzależnienie od wsparcia instytucji międzynarodowych (UE i MFW) oraz USA w reformie krajowego systemu gospodarczego. Bruksela i Waszyngton dysponują potężnym narzędziem wpływu na rząd w Kijowie w postaci warunkowej pomocy makroekonomicznej, której kolejne transze są uruchamiane wraz z postępem reform.
To pod wpływem MFW władze Ukrainy wprowadzają zmiany w zakresie prawa antykorupcyjnego, prywatyzacji oraz zasad funkcjonowania rynków gazu i energii elektrycznej, zgodnych z trzecim pakietem energetycznym UE, aby zwiększyć poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Zaprzestanie lub ograniczenie wsparcia przez MFW spowodowałoby wycofanie kapitału i odcięcie Ukrainy od międzynarodowych rynków finansowych.
Dotychczas masowa prywatyzacja na Ukrainie nie udawała się, ponieważ zagraniczne firmy obawiały się nieprzejrzystych procedur, korupcji i słabości systemu sądowniczego państwa. Kolejnym powodem były silne wpływy oligarchów, którym nie zależało na przejrzystych regułach, bo osłabiały one ich pozycję.
Tym razem Ukraina ma szansę na przeprowadzenie zorganizowanej i przejrzystej prywatyzacji państwowych aktywów. 7 marca 2018 r., przy wsparciu UE i MFW, na Ukrainie weszło w życie nowe prawo «O prywatyzacji państwowej i własności samorządowej». Wprowadza ono przejrzyste reguły sprzedaży państwowego majątku, a jego celem jest zachęcenie zagranicznych inwestorów do inwestowania na Ukrainie.
Uchwalenie prawa prywatyzacyjnego było warunkiem wypłacenia 1,9 miliarda dolarów transzy pomocy makroekonomicznej z MFW. Nowe prawo wprowadza możliwość stosowania regulacji Anglii i Walii odnośnie do umów kupna-sprzedaży obiektów tzw. dużej prywatyzacji. Przewiduje również możliwość rozstrzygania sporów przed międzynarodowymi sądami handlowymi (domyślnie przed Trybunałem Arbitrażowym w Sztokholmie).
Nowe prawo wprowadza dwa rodzaje prywatyzacji — małą i dużą. Mała prywatyzacja obejmuje obiekty o wartości do 250 milionów hrywien (ok. 8 milionów euro). Prowadzona jest za pomocą elektronicznej platformy zakupowej ProZorro i musi zostać rozstrzygnięta nie później niż 35 dni od ogłoszenia przetargu.
Duża prywatyzacja dotyczy przedsiębiorstw o wartości powyżej 250 milionów hrywien (ok. 8 milionów euro). Cena wyjściowa w aukcji obiektów dużej prywatyzacji określana jest przez zewnętrznego doradcę lub komitet aukcyjny zgodnie z metodologią wyceny zaaprobowaną przez rząd Ukrainy, przy wsparciu międzynarodowych instytucji. W przypadku dużych obiektów prywatyzacja musi zostać rozstrzygnięta w ciągu 60 dni. Wielkość zabezpieczenia wynosi 5 proc. ceny otwarcia.
Czytaj też:
Ustawa wprowadza również dodatkowe gwarancje dla inwestorów. Np. określone transakcje (kredyty, umowy sprzedaży ziemi, akcje) mogą być przeprowadzone dopiero po przekazaniu tytułu własności podmiotowi, który wygrał aukcję. Bezpośrednio wykluczone z procesu prywatyzacji są podmioty rosyjskie.
W pierwszej rundzie dużej prywatyzacji do sprzedaży przeznaczono 23 zakłady, w tym operatorów sieci dystrybucyjnych, elektrownie i elektrociepłownie, fabrykę nawozów czy kopalnie rud i zakłady przetwórstwa tytanu.
Ukraińskie władze planowały, że część aktywów zmieni właściciela do końca 2018 r., jednak termin ten okazał się nierealny. Opóźnienia spowodowane są słabością instytucjonalną państwa i rozwijającą się kampanią wyborczą (na wiosnę 2019 r. odbędą się wybory prezydenckie, a na jesieni parlamentarne). Obecnie konsorcja międzynarodowych firm doradczych przygotowują prywatyzacje dwóch przedsiębiorstw — Centrenergo i Odeskiego Zakładu Przyportowego (Odeskyj Pryportowyj Zawod).
Wśród przeznaczonych do prywatyzacji zakładów szczególne zainteresowanie inwestorów mogą budzić przedsiębiorstwa, które zajmują się sprzedażą i dystrybucją energii elektrycznej do przedsiębiorstw i gospodarstw domowych (obłenerho). Obłenerho pełnią strategiczną rolę w systemie państwa, bo są właścicielami linii przesyłowych różnych napięć i stacji elektroenergetycznych. Mają faktycznie monopolistyczną pozycję na terenie obwodów, a cena energii elektrycznej regulowana jest za pomocą ustalanych przez regulatora taryf.
Obecnie rynek energii elektrycznej na Ukrainie jest w stanie przejściowym. Jeszcze
we wrześniu 2016 r. przyjęto ustawę o niezależnym operatorze energetycznym i powołano Narodową Komisję ds. Regulacji Sektora Energetycznego i Usług Komunalnych. W kwietniu 2017 r. ukraiński parlament przyjął ustawę o rynku energii elektrycznej, która tworzy zręby rynku energii elektrycznej na Ukrainie zgodnego z zasadami ENTSO-E. Docelowo cena energii elektrycznej ma być ustalana na zasadach rynkowych, a usługa dystrybucji ma podlegać zatwierdzanej przez regulatora taryfie.
Czytaj też:
Amerykańskie firmy, które chcą zainwestować na Ukrainie, mogą korzystać z ubezpieczeń, jakie oferuje podległa Departamentowi Handlu USA agencja rządowa Overseas Private Investment Corporation (OPIC). Do jej zadań należy wspieranie zaangażowania prywatnych inwestorów amerykańskich na rynkach strategicznych dla USA.
Jednym z priorytetów OPIC jest wspieranie inwestycji służących zapewnieniu niezależności energetycznej Ukrainy od Rosji. Podstawowym narzędziem wspierania inwestorów jest ubezpieczenie angażowanego od nich kapitału od ryzyk politycznych i regulacyjnych.
